Sınıf:
Madde Dönüleri ve Çevre Sorunları (Su ve Karbon Döngüsü)
Canlılık faaliyetleri sonucunda çeşitli şekillerde madde ve enerji aktarımı gerçekleşir. Bu enerji ve madde aktarımı devamlıdır. Canlılar ve cansızlar arasında karşılıklı etkileşimlerin sürekli olması ve madde alışverişi doğada bir çeşit döngünün oluşmasına neden olmaktadır. Doğadaki madde miktarı sınırlıdır. Maddelerden birinin artıp birinin azalması doğal dengeyi bozacağından doğadaki maddeler döngüsel olarak yer değiştirir. Su, azot, karbon ve oksijen gibi maddelerin doğada ki dolaşımına madde döngüsü denir.
Su Döngüsü
Su, canlıların ve canlılığın en önemli maddesidir. Dünya’nın dörtte üçü sularla kaplıdır. Bu durum dünyayı yaşanabilir bir gezegen yapmaktadır. Dünya üzerindeki suyun büyük bir kısmı; denizlerde, göllerde ve okyanuslarda bulunmaktadır. Bunun yanı sıra bir kısmı buhar halinde gökyüzünde bulunurken, bir kısmı da yeraltı sularını oluşturmaktadır. Suyun bu farklı kaynaklar arasında dolanmasına su döngüsü denir.
Yeryüzünde bulunan suların buharlaşması, canlıların yapısında bulunan suların terleme ve solunum yoluyla havaya karışması ile bulutlar oluşur. Bulutlar, soğuk hava tabakası ile karşılaşınca su buharı yoğunlaşarak; yağmur, dolu ve kar şeklinde yeryüzüne döner. Yeryüzüne dönen suyun bir kısmı yerüstü sularına karışırken bir kısmı yeraltı sularına karışır.
Su döngüsünde buharlaşmanın yanısıra fotosentez, solunum ve boşaltım olayları da etkilidir.
Dünya'nın dörtte üçü sularla kaplı olmasına rağmen bunun binde 3'lük kısmı içme suyudur. Su döngüsü sayesinde doğadaki su miktarı azalmamasına rağmen su kaynaklarının bilinçsiz kullanımı, toprak kirliliği, kimyasal gübre kullanımı gibi nedenlerle içme suyu miktarı her geçen gün hızla azalmaktadır.
Karbon Döngüsü
Canlı yapısının en önemli elementlerinden birisi karbondur. Karbon; protein, yağ, karbonhidrat ve diğer moleküllerin yapısına katılmaktadır.
Canlıların başlıca karbon kaynağı karbondioksittir. Karbondioksit atmosferde gaz şeklinde bulunur ve atmosferin % 0,03’ünü (onbinde üç) oluşturur.
Yeşil bitkiler karbondioksit kullanarak besin üretirler. Besin üretirken karbondioksiti kullanan yeşil bitki ortama oksijen yayar üretilen besinse canlı organizmalar tarafından enerji kaynağı olarak kullanılır. Bu sayede tüketicilerin yapısına geçer. Solunum olayı sonrası oksijenle yakılan besin tekrar karbondioksite dönüşüp atmosfere yayılır. Böylece yeşil bitkiler karbondioksiti alıp besin ve oksijen üretmiş olur. Tüketicilerse bu besin ve oksijeni kullanarak tekrar karbondioksit üretirler. Bu döngüye karbon döngüsü denir.
Karbon döngüsü sadece canlıların faaliyetleri sonucu ortaya çıkmaz. Petrol ve kömür gibi çeşitli fosil yakıtların kullanılması da atmosfere karbondioksit salınımına sebep olur. Bu durum atmosfere fazla karbondioksit yayılmasına sebep olduğundan küresel ısınma gibi çeşitli çevre sorunlarına neden olmaktadır. Ayrıca canlı artıkları ve ölü organizmaları da karbon döngüsünde önemli rol oynar.
KONUYLA İLGİLİ SORULARA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ | |
SU DÖNGÜSÜ ANİMASYONU |
Kaynaklar:
1) Okulistik
2) Bilim ve Teknik Dergisi - Bilgi Paketleri