Sınıf:
Ünite:
Maddenin Halleri ve Isı Alış-Verişi
Maddenin Hâlleri ve Bağ Kuvvetliliği
Maddeler katı, sıvı veya gaz hâlinde bulunabilir. Maddeleri oluşturan tanecikler arasında kuvvetli ve zayıf çekim kuvvetleri bulunur. Kuvvetli çekim kuvvetleri kimyasal bağ olarak adlandırılır. Zayıf çekim kuvvetlerinin büyüklüğü ise maddenin katı, sıvı veya gaz hâlinde oluşuna göre değişir. Katı hâldeki maddelerin tanecikleri arasındaki boşluk oldukça azdır, ve bu nedenle tanecikler sadece titreşim hareketi yapabilir. Tanecikler arasındaki çekim kuvveti en fazla olan katılardır.
Sıvı hâldeki maddelerin tanecikleri arasındaki boşluk, katı hâldeki maddelerin tanecikleri arasındaki boşluktan biraz daha fazladır. Bu nedenle sıvı hâldeki maddelerin tanecikleri titreşim hareketinin yanı sıra öteleme hareketi de yapar. Sıvı hâldeki taneciklerin arasındaki çekim kuvveti katılara göre daha azdır.
Gaz hâldeki maddelerin tanecikleri arasında oldukça büyük boşluklar vardır. Gaz tanecikleri sürekli hareket hâlindedir, titreşim ve öteleme hareketi yapar. Gaz hâldeki taneciklerin arasındaki çekim kuvveti sıvılara ve katılara göre zayıftır.
Isı Alış-Verişi ve Hâl Değişimi
Erime, donma, buharlaşma ve yoğuşma gibi hâl değişimi olaylarında bağ kuvvetliliğine bağlı olarak ısı ihtiyacı da değişir. Katı hâldeki bir maddenin sıvı hâle gelmesi yani erimesi sırasında katı tanecikleri arasındaki bağlar kopar ve tanecikler arasındaki boşluklar artar. Bunun için ısıya ihtiyaç duyulur. Aynı durum sıvı hâldeki maddenin gaz hâline geçmesi, yani buharlaşması sırasında da gözlemlenir.
Sıvı hâldeki maddenin katı hâle geçmesi yani donması sırasında sıvı tanecikleri arasındaki bağlar kuvvetlenir ve yeni bağlar oluşur ve tanecikler arasındaki boşluk azalır. Bağ oluşumu esnasında madde, enerji kaybeder ve cismin kaybettiği bu ısı ortama verilir. Aynı durum gaz hâldeki maddenin sıvı hâle geçmesi yani yoğuşması sırasında da gözlemlenir.
-10 derecedeki buzun 110 derecede buhara dönüştürülene kadar ısıtılmasını gösteren grafik
110 derecedeki buharın -10 derecede buza dönüştürülene kadar soğutulmasını gösteren grafik
Kaynak: EBA, Ders Kitabı