Sınıf:
Ünite:
Konu:
Kaldıraç
Bir destek ve bu desteğin üzerindeki dayanıklı bir çubuk yardımı ile çeşitli yüklerin kaldırılmasını sağlayan basit makinelere kaldıraç denir. Kaldıraçta, uygulanan kuvvetin destek noktasına olan uzaklığına kuvvet kolu, yükün destek noktasına olan uzaklığına ise yük kolu denir. Yükü kaldırmak için uygulanan kuvvete giriş kuvveti, aktarılarak yükü dengeleyen kuvvete çıkış kuvveti denir.
Kaldıraçta uygulanan giriş kuvvetinin çıkış kuvvetine oranı her zaman yük kolunun kuvvet koluna oranına eşit olur.
Bu ilişki sayesinde, kuvvet kolu yük kolundan uzun tutularak küçük kuvvetler ile büyük ağırlıklar kaldırılabilir. Bu duruma kuvvetten kazanç denir. Ancak, kuvvet kolunun yük kolundan büyük olduğu durumlarda, kuvvetin aldığı yol yükün aldığı yoldan fazla olacağından, kuvvet yükten daha fazla yol alır. Bu duruma da yoldan kayıp denir. Yük kolu kuvvet kolundan büyük olursa bir yükü kaldırabilmek için yükün ağırlığından daha büyük kuvvet uygulamak gerekir. Diğer bir ifadeyle kuvvetten kayıp olur. Bu durumda, kuvvet kolu yük kolundan kısa olacağından, yoldan kazanç olur.
Kaldıraçlar; destek noktasının, yükün ve kuvvetin yerine göre değişiklik gösterir. Birbirinden farklı olan bu kaldıraç türleri farklı amaçlar için kullanılabilir.
Yük ortada ise; Yük, kuvvet ile destek noktası arasında ise kuvvet her zaman destek noktasına yükten daha uzakta olur. Bu durumda, kuvvetten kazanç yoldan kayıp olur. El arabası, ceviz kıracağı örnek verilebilir.
Destek ortada ise; Destek noktası, yük ile yükü kaldırmak için etki eden kuvvet arasında iken kuvvet kolunun yük koluna göre uzunluğu az ya da çok olabilir. Buna göre, kuvvetten kazanç ya da kayıp değişebilir. Tahterevalli, makas, pense örnek verilebilir. Aşağıda desteğin ortada olduğu durum ile ilgili simülasyon/animasyon ve oyun verilmiştir, inceleyiniz.
Kuvvet ortada ise; Kuvvet, yük ile destek noktası arasında ise yük her zaman destek noktasına kuvvetten uzakta olur. Bu durumda, kuvvetten kayıp yoldan kazanç olur. İnsan kolu, cımbız, maşa örnek verilebilir.
Kaynak: EBA