Hücre Bölünmesi

Belirli bir olgunluğa ulaşan hücrelerin bölünerek yeni hücreler oluşturmasına hücre bölünmesi denir. Tüm canlılarda hücre bölünmesi görülür. Çok hücreli canlılarda hücre bölünmesi ile büyüme ve gelişme, vücuttaki yaraların onarılması ve üreme hücrelerinin, yani sperm ve yumurtanın oluşturulması sağlanır. Tek hücreli canlılarda ise hücre bölünmesi ile çoğalma gerçekleşir. Canlılarda Mitoz ve Mayoz olmak üzere iki çeşit hücre bölünmesi görülür.

Mitoz

Bir hücrenin, kendini kopyalayarak iki yeni hücre oluşturduğu bölünme şekline mitoz adı verilir. Mitoz; tek hücreli canlılarda üremeyi, çok hücreli canlılarda ise büyüme, gelişme ve yaraların onarılmasını sağlar.

Tüm hücrelerin bir yaşam döngüsü vardır. Hücreler, yaşam döngülerinin büyük bir bölümünde vücutta sorumlu olduğu işleri yapar, bir yandan da bölünmeye hazırlanır. Bu evreye ara evre ya da hazırlık evresi denir. Ara evrede DNA kendini eşleyerek miktarını iki katına çıkarır. Ana hücre ara evreyi tamamladıktan sonra mitoz geçirir. Sırasıyla çekirdek bölünmesi ve sitoplazma bölünmesi gerçekleşir.

Mitoz, birbirini takip eden dört evreden oluşur.

1. evrede, çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolur. DNA içeren iplikler yoğunlaşır ve kromozomlar belirgin hâle gelir. Bu evrede kromozomlar ikili yapı hâlindedir. Bu ikili yapı eş DNA parçalarını içerir.

2. evrede, kromozomlar hücrenin ortasına dizilir.

3. evrede, eş DNA parçaları birbirinden ayrılıp zıt kutuplara çekilir. Bu evre sonunda, her iki kutupta eşit sayıda kromozom bulunur.

4. evrede ise kromozomlar incelip uzayarak tekrar genetik bilgiyi taşıyan ipliklere dönüşür. Bu iplikler etrafında çekirdek zarı oluşur ve çekirdekçik görünür hâle gelir. Böylelikle, çekirdek bölünmesi tamamlanmış olur.

Çekirdek bölünmesinin ardından sitoplazma bölünmesi gerçekleşir. Hayvan hücrelerinde sitoplazma boğumlanarak bölünür. Bitki hücrelerinde ise hücre duvarı olduğundan dolayı hücrenin ortasında ara lamel adı verilen bir yapı oluşturulur ve sitoplazma bölünmesi bu yapı sayesinde gerçekleşir.

Sitoplazma bölünmesi tamamlandığında, ana hücreden iki yeni hücre oluşmuş olur. Mitoz sonunda oluşan yeni hücreler, ana hücre ile aynı kromozom sayısına ve aynı kalıtsal özelliklere sahiptir.

Canlılarda Kromozom Sayısının Önemi

Canlıların ten rengi, göz rengi ve saç rengi gibi kalıtsal bilgileri, kromozomlarda taşınır. Kromozomlarda taşınan bilgilerin yarısı anneden yarısı babadan gelir. Her canlı türünün kendine özgü belirli bir kromozom sayısı vardır. Örneğin, insanlarda 23 çift yani 46 kromozom bulunur.

Kromozom sayısı, canlının karmaşıklığı ve büyüklüğü hakkında bir bilgi içermez. Örneğin eğrelti otları 500 kromozoma, insanlar ise 46 kromozoma sahiptir. Her ne kadar eğrelti otları insanlardan fazla sayıda kromozoma sahip olsa da, insanlar eğrelti otlarına göre çok daha gelişmiş canlılardır. Ayrıca farklı türdeki canlılar aynı kromozom sayısına sahip olabilir. Örneğin, insan ile moli balığı eşit sayıda kromozoma (46) sahiptir.

KONUYLA İLGİLİ KAZANIM SORULARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ

_{Kaynak: EBA}