Maddenin Tanecikli Yapısı

Günlük hayatımızda gördüğümüz kurşun kalem, defter, su, masa lambası ve soluduğumuz hava gibi tüm maddeler kendisinden daha küçük taneciklerin bir araya gelmesi ile oluşur. Maddeyi oluşturan bu tanecikler arasında boşluklar vardır ve tanecikler hareket halindedir.

Maddeyi oluşturan tanecikler, 3 farklı tür hareket yapabilir. Tanecikler bulunduğu yerde titreşim, kendi etraflarında dönme ve serbest şekilde yer değiştirme diğer bir deyişle öteleme hareketi yapabilir. Maddenin katı, sıvı ve gaz hâlinde bulunmasına bağlı olarak tanecik hareketleri farklılık gösterir.

Örneğin katı hâldeki maddelerin tanecikleri arasındaki boşluk miktarı çok az olduğu için tanecikler sadece bulundukları yerde titreşim hareketi yapar. Bulundukları yerde hareket eden tanecikler birbirine çok yakın olduğu için de oluşturdukları maddeye belirli bir şekil ve hacim sağlar. Tanecikleri arasında çok az boşluk bulunan katıları sıkıştırmak çok zordur.

Diğer yandan sıvı hâldeki maddelerin tanecikleri katılardaki kadar düzenli değildir, ancak tanecikler yine birbirleriyle temas hâlindedir. Tanecikler titreşim hareketi dışında hem kendi etraflarında döner hem de birbiri üzerinden kayar. Böylece tanecikler yer değiştirir, yani öteleme hareketi yapar. Yer değiştirebilen tanecikleri sayesinde akışkanlık özelliğine sahip olan sıvı hâldeki maddeler, bulundukları kabın doldurdukları kısmının şeklini alır. Tanecikleri arasında çok az boşluk bulunan sıvıları da sıkıştırmak çok zordur.

Gaz hâlindeki maddeleri oluşturan tanecikler arasındaki boşluk miktarı katı ve sıvılardan fazladır. Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yaparak birbirinden bağımsız şekilde hareket eder. Birbirinden bağımsız şekilde bir yerden başka bir yere kolayca hareket edebilen tanecikler sayesinde gaz maddeler sıvılar gibi akışkanlık özelliği gösterir. Ancak gaz hâldeki maddelerin sıvılardan farklı olarak belirli bir hacimleri yoktur. Gazlar bulundukları kabı tamamen doldurarak kabın şeklini alır. Tanecikleri arasında geniş boşluklar bulunan gazları sıkıştırmak ise kolaydır.

Hâl Değiştiren Maddenin Tanecikli Yapısı

Maddeler çevresinden ısı alarak ya da çevresine ısı vererek hâl değişimine uğradığında maddelerin tanecikli yapısında bazı değişiklikler olur.

Katı hâldeki bir maddeye ısı vermeye başladığımızda birbiriyle temas hâlindeki tanecikler bulundukları yerde daha fazla hareket etmeye başlar. Katı maddeye ısı verilmeye devam edildiğinde ise sıvı hâle geçmeye başlayan maddenin taneciklerinin arasındaki boşluk miktarı artar. Tanecikler titreşim hareketi dışında dönme ve birbiri üzerinden kayma yani öteleme hareketi yapmaya başlar.

Sıvı hâldeki bir madde ısıtılarak gaz hâle gelmesi sağlandığında ise tanecikler arasındaki boşluk miktarı giderek artar ve tanecikler birbirinden bağımsız bir şekilde hareket etmeye başlar. Gaz hâlindeki maddenin tanecikleri sıvılarda olduğu gibi titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapar.

İnteraktif İçeriğe Git