Maddenin Değişimi ve Tanınması Ünite Özeti

-A A +A

YAĞMUR, DOLU, KAR, SİS, BULUT OLUŞUMU
Havadaki Nem: Okyanuslarda, göllerde, nehirlerde ve topraklarda bulunan su buharlaşarak; bitkiler ve hayvanlardaki su ise solunum ve terleme ile dışarı atılarak havaya karışır. Havaya karışan bu su, (yani atmosferdeki su buharı) havanın içerdiği nem miktarını belirler. Havadaki nem atmosferin her yerinde aynı değildir. Nemli hava yükselirken sıcaklığının düşmesiyle soğur ve bu durumda havadaki nem de yoğuşarak su damlacıkları hâline gelir. Su damlacıkları da bir araya toplanıp bulut hâline gelerek farklı yağış şekilleri ile yeryüzüne döner. Bu durumda yağış şeklini nemin yoğuştuğu yer ve havanın sıcaklığı belirler.

Yağmur: Bulutlardaki su buharı bir araya gelerek su damlacıklarını oluştururlar. Böylece yoğunlaşan su buharı yeryüzüne yağmur olarak iner.
Kar: Soğuk hava etkisiyle karşılaşan su buharı buz kristalleri haline gelir. Buz kristalleri birleşerek kar tanelerini oluşturur. Kar taneleri yeryüzüne iner (Eğer yeryüzü sıcaklığı suyun donma noktasında veya daha düşükse yağış kar şeklinde olur.).
Dolu: Su buharı bulutlardan yeryüzüne inerken soğuk havayla karşılaşınca bulutun üst katmanına sürüklenir katılaşır ve bir araya gelerek buz toplarını yani doluyu oluşturur.
Sis: Atmosferin yeryüzüne çok yakın kısımlarındaki su buharının yoğunlaşmasıyla oluşan buluta sis adı verilir. Yükseklerdeki bulutlar havanın soğumasıyla oluşurken sis soğuk olan yeryüzünün hemen üzerindeki havada bulunan su buharının yoğuşmasıyla meydana gelir.
Bulutların Oluşumu
Isınan yeryüzünden buharlaşan su, su buharı şeklinde gökyüzüne yükselir. Belirli bir yükseklikte basınç azaldığı, hava da soğuduğu için su damlacıkları hâline geçerler ve bulutları oluştururlar. Başlangıçta bu damlalar o kadar küçüktür ki çapları birkaç mikrometredir (İnsan saçı 100 mikrometredir.). Ortalama bir yağmur damlasının oluşabilmesi için bunlardan milyonlarcasının birleşmesi gerekir.

ISINMA-SOĞUMA
* Isı enerjisi alan maddenin sıcaklığı artar.
* Maddenin sıcaklığının artması ısınma sonucunda gerçekleşir.
* Örneğin; yanmakta olan ocağın üzerinde bulunan çorba ya da yemek bir süre sonra ısınır.
* Yiyeceklerin pişmesi ısınma ile gerçekleşir.
* Özel karışımlı toprakların pişmesi ile seramik, porselen, kiremit, tuğla vb. malzemeler yapılır.
* Havanın ısınması ilkbaharda bitkilerin uyanmasına neden olur.
* Isınan hava bitkilerin gelişmesine ve tohumların çimlenmesine neden olur.
* Isı enerjisini kaybeden maddeler soğur.
* Madde yeterince soğursa donma ve yoğuşma olur.
* Soğuk havada mikroplar etkinlik göstermez, yaşamaz.
* Isınma ve soğuma olayları art arda gerçekleştirilir ve sütteki mikroplar yok edilir (pastörize sütler).
* Dondurulmuş besinler uzun süre saklanır.
Havadaki ısınma ve soğuma; yağışların, rüzgârların, toprak oluşumunun, şimşek ve yıldırımların oluşmasına neden olur.

HÂL DEĞİŞİMLERİ
Maddeler ısı etkisi ile hâl değiştirebilirler. Su yeterince soğuduğunda donar, buz hâlini alır. Buz suyun katı hâlidir. Çeşmeden akan su, dereler, göller ve denizler suyun sıvı hâline örnektir. Kaynamakta olan çaydanlıktan çıkan su buharı ise suyun gaz hâlidir.
Dondurma ve çikolata sıcağın etkisi ile erimeye başlar.
Erime ve Donma
Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hale gelmesine erime denir. Sıvı bir maddenin ısı kaybederek katı hâle gelmesine donma denir.
Erime ve donma birbirinin tersidir. Katı hâldeki çikolatayı ısı etkisi ile eritip kalıplara döktüğümüzde çikolata ısı kaybeder. Donar ve tekrar katı hâle gelir.
Buharlaşma ve Yoğuşma
Sıvı bir maddenin ısı etkisiyle gaz haline gelmesine buharlaşma denir. Çaydanlıkta kaynayan sudan çıkan buhar suyun gaz hâline iyi bir örnektir.
Gaz hâlindeki bir maddenin ısı kaybederek sıvı hâle gelmesine ise yoğuşma denir. Çaydanlıktan çıkan su buharına soğuk tencere kapağı tuttuğumuzda kapak üzerinde su damlacıkları oluşur.
Doğada Su Döngüsü
Yeryüzündeki sular yerle gök arasında durmadan devam eden bir döngü içindedir. Bunun nedeni suyun halden hale geçmesidir.
Güneş’in etkisiyle buharlaşan sular gök yüzünde bulutları oluşturur. Bulutlar çok küçük su damlacıklarından oluşur. Soğuk bir hava tabakasına rastlayınca ısı kaybettikleri için bulutlardan yoğuşma çoğalır. Yoğuşmayla ağırlaşan su damlacıkları yer yüzüne doğru düşmeye başlar. Buna yağmur denir. Bazen soğuk hava tabakası buluttaki su damlacıklarını doldurur. Bu durum kar yağmasına neden olur. Dolu ise yağmur damlalarının daha soğuk bir hava tabakasına rastlayarak donması sonucu oluşur. Yeryüzüne yağışlarla tekrar dönen su yine Güneş’in etkisiyle buharlaşarak gökyüzüne yükselir. Böylece yeryüzündeki su dengesi sürekli olarak korunmuş olur.

Yorumlar

süper

süper

süper

süperrrrr

Sosyal Medyada Bizi Takip Edin

Kitap Gezintisi

Zircon - This is a contributing Drupal Theme
Design by WeebPal.