Sınıf:
Konu:
Dünya’mızın Şekli
Dünya’mızın Şekli Neye Benzer?
Üzerinde yaşadığımız kara parçaları, su ve havadan oluşan Dünya’mızın şekli neye benzer? Çevremize baktığımızda Dünya’nın düz bir alan olduğunu düşünebiliriz. Ancak gördüğümüz Dünya’nın küçük bir bölümüdür ve böyle bakarak tamamını göremeyiz. Dünya’nın tamamını görebilmek için Dünya’ya uzaydan bakmak gerekir.
Eskiden teknolojinin bu kadar gelişmediği zamanlarda, insanlar da çevrelerinden gördüklerini yorumlayarak, yani gözlemler yaparak Dünya’mızın şekli ile ilgili çıkarımlarda bulunmuşlardır.
Eski çağlarda Dünya’nın yüzeyinin düz bir tepsi gibi olduğu ve bu düzlüğün ortasında karaların, çevresinde de denizlerin olduğu düşünülürdü. Eğer çok uçlara doğru gidilirse gemilerin ve suda yaşayan canlıların aşağıya doğru düşeceği söylenirdi. Sonralarında yapılan gözlemler sonucunda sunulan kanıtlarla Dünya’nın yuvarlak olduğu iddiası ortaya atıldı.
Dünya'nın şeklinin yuvarlak olduğuna ilişkin gözlemler:
- Kıyıdan uzaklaşan bir geminin önce gövdesinin, sonra direklerinin, en sonra da dumanının kaybolması. Yaklaşırken de önce dumanının görülmesi, daha sonra direklerinin, sonrasında ise gövdesinin gözükmesi.
- Dünya'nın bir yerinden h|areket eden uçak ya da geminin hep aynı tarafa doğru hareket ederse yine başladığı noktaya dönmesi.
Teknoloji ve gökyüzü gözlemleri geliştikçe Dünya'nın şekli ile ilgili görüşler gerçeklik kazandı. Uzaydan çekilmiş fotoğraflara bakıldığında Dünya’nın şeklinin alttan ve üstten basık, yanlardan hafif şişkin bir küreye benzediği görüldü.
Etkileşimsel İçerik
Dünya'nın Şekli Hakkındaki Görüşler
- Yunanlı düşünür Thales, Dünya'nın bir tepsi şeklinde olduğunu ve büyük bir okyanusta yüzdüğünü söyledi.
- Eski Yunan bilgin Pisagor, Dünya'nın şeklinin küreye benzediğini ilk olarak açıklayan bilim insanıdır.
- Aristo gökyüzü gözlemleri yaptı ve Dünya'nın şeklinin yuvarlak olduğunu söyledi.
- Magellan Dünya'nın yuvarlak olduğunu kanıtlamak için İspanya'dan yola çıktı. Başlangıçtan itibaren aynı doğrultuda yol alarak başladığı noktaya gelebileceğini düşündü. Magellan yolculuğu tamamlayamadan hayatını kaybetti. Birlikte gittiği arkadaşları yolculuğu tamamlayarak; hem Dünya'nın şeklinin yuvarlak olduğunu kanıtladılar, hem de ilk defa Dünya'nın etrafında tam tur atmış oldular.
Dünya’mızın Katman Modeli
Çevremize baktığımızda Dünya’mızda karaların ve suların olduğunu görebiliyoruz. Etrafımızı saran bir havanın da var olduğunu hissedebiliyoruz. Peki, küre şeklindeki Dünya’mızın iç kısmında ne var? Gelişen teknoloji Dünya’mızın iç kısımlarınıda neler olduğunu öğrenmemizi sağladı. Dünya’nın yapısını inceleyen bilim insanları, edindikleri bilgileri anlatmak için “katman modeli” adı verilen bilimsel bir model kullanmışlardır.
Bu modele göre Dünya’mız;
- Hava katmanı
- Su katmanı
- Kara katmanı
- Manto
- Çekirdek
olmak üzere 5 katmandan oluşur. Bu katmanlardan bazıları gözlemleyebildiğimiz katmanlarken bazılarını ise gözlemleyemeyiz.
Gözlemleyebildiğimiz Katmanlar
Bu katmanlardan hava katmanı, hayatımızı devam ettirebilmek için ihtiyaç duyduğumuz oksijen de dahil birçok gazdan oluşur. Atmosfer olarak da adlandırılır.
Su katmanı ise; denizler, göller, akarsular ve okyanuslardan oluşan katmandır.
Diğer bir katman olan kara katmanı; toprak, taş ve kayalardan oluşur. Bu katman yer kabuğu olarak da adlandırılır.
Gözlemleyemediğimiz Katmanlar
Dünya’nın iç kısmında bulundukları için bu katmanları gözlemleyemeyiz.
Bu katmanlardan manto, yer kabuğunun altında bulunur ve çok sıcak bir katmandır. Bu katmanın diğer adı da magmadır.
Çekirdek ise iki katmandan oluşur. İç çekirdek; Dünya’nın en sıcak katmanıdır ve katı hâlededir. İç çekirdeğin etrafını saran dış çekirdek ise sıvı hâlde bulunur.
Kaynak: EBA
